Шупашкар хули ҫеҫ мар, Етӗрне те капӑрланасшӑн! Ҫак тӗллеве пурнӑҫлама районти «Ӗҫ ялавӗ» хаҫат хула ҫыннисене тирпей кӳме чӗнсе каланӑ.
Чӑн та, тирпейсӗр вырӑнсем хулара чылай — пӗр вырӑнта ҫӳп-ҫап бакне хӑҫан пушатнине те астумаҫҫӗ пулас («Империя» суту-илӳ центрӗ патнеллерех вырнаҫнӑ), тепӗр вырӑнта — пуҫтарма та шухӑшламаҫҫӗ.
Чи малтан хулана тирпей кӗртме ӗнер хула вулавӑшӗн ӗҫченӗсем, Наумов УУ (уйрӑм усламҫӑ) тата хӑш-пӗр пурӑнмалли ҫурсен ертӳҫисем тухрӗҫ — кӗрепле тытса, кӗреҫепе юр чавса хӑйсене ҫирӗплетсе панӑ лаптӑксене самай тасатрӗҫ.
Вулаканӑмӑрсем! Сирӗн урам таса-и?
| ЧӲК | 09 |
Ҫак шӑматкун, чӳкӗн 7-мӗшӗнче, Етӗрне районӗнчи Кӑкшӑмри 9 ҫул вӗренмелли шкул хӑйӗн 100 ҫулхи юбилейне чыслӑн уявларӗ. Хӑнасем питех те йышлӑн пуҫтарӑннӑ. Кунта ӗҫленӗ учительсем: Чӑваш АССР тата РСФСР тава тивӗҫлӗ учителӗ Жуков Рудольф Васильевич, Чӑваш патшалӑх университет профессорӗ, экономика ӑслӑхӑхӗсен тухтӑре Пчелкина Валентина Викторовна, унӑн хӗрӗ, ҫак шкулта вӗреннӗ, ЧПУ доценчӗ, экономика ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Светлана Николаевна, Чӑваш халӑх артисткисем Зоя Лисицинӑпа Тамара Гурьева юрӑҫсем, Пӗрҫырлан шкулӗн «Илем» ансамблӗ, Етӗрнери 2-мӗш шкулӑн ташӑ ӑстисем, Кӑкшӑм шкул вӗренекенӗсем, Культура ҫурчӗн юрӑ ӑстисем, "Заветы Ильича" колхозӑн хастар ӗҫченӗсем, район представителӗсем, ӗҫпе вӑрҫӑ ветеранӗсем, пирӗн шкултан тӗрлӗ ҫулсенче вӗренсе тухнӑ халӑх ҫав тери йышлӑн пухӑнчӗ. Иванов Мефодий Иванович ветеран шкулпа ҫыхӑннӑ интереслӗ самансем ҫинче чарӑнса тӑчӗ. Леонид Софронович Софронов шкулӑн ҫӗнӗ ҫуртне туса яма пулӑшнӑ. Хӑнасем шкулта вырнаҫнӑ колхоз тата шкул историн музейне кӗрсе кунти экспонатсемпе паллашрӗҫ.
Ҫурлан 12-мӗшӗнче пӗтӗм тӗнче Ҫамрӑксен кунне палӑртать. Ку уява ПНО Тӗп Ассамблейи 1999 ҫулта паллӑ тума йышӑннӑ. Ак Муркаш районӗнчи Мӑн Сӗнтӗр ялӗнче те паян ҫак куна халалласа ҫамрӑксем валли савӑнӑҫлӑ мероприяти иртӗ.
Чи малтан Мӑн Сӗнтӗр ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ, Муркаш район администрацийӗнчен килнӗ ҫынсем сӑмах тухса калӗҫ, ҫамрӑксене саламлӗҫ. Хӑшӗ-пӗрине тав хучӗсем те лекӗҫ — ӑна мероприятинече пӗлме пулать.
Уявӑн иккӗмӗш пайӗнче «Янаш» ушкӑн халӑх юррисемпе ташшисене кӑтартӗ, ялти культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Картина» ятлӑ вокалпа инструмент ансамблӗ хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарӗ. Кӳршӗлле Етӗрне районӗнчен те «Калинка» ансамбль ҫитмелле.
Савӑнӑҫлӑ кану дискотекӑпа вӗҫленӗ.
Утӑ уйӑхӗн 12-мӗшӗпе 19-мӗшӗ хушшинче Етӗрне районӗнчи Пушкӑрт ялӗнче чӗлхе экспедицийӗ пулчӗ. Ӑна йӗркелекенсем — Раҫҫей ӑслӑлӑх академийӗн чӗлхе пӗлӗвӗ институчӗн Уралпа алтай чӗлхисен уйрӑмӗ тата халӑхсемпе чӗлхесен хутшӑнӑвӗн ӑслӑлӑхпа тӗпчев центрӗ. Чӑваш Енрен ҫак ӑслӑлӑх ҫулҫӳревне Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн чӗлхе пӗлӗвӗн пайӗ хутшӑнчӗ.
Ӑсчахсем тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх, ҫак тӑрӑхри калаҫу чӑваш чӗлхин авалхи уйрӑмлӑхӗсене упраса хӑварнӑ. Чи малтан вӗсене Николай Иванович Ашмарин асӑрханӑ — «Говоры Козьмодемьянского уезда» (1898 ҫ.) статьяра тӗплӗн пӗлтернӗ.
Экспедицине А.В. Дыбо (профессор, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ), О.А. Мудрак (профессор, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ), И.В. Самарина (ӑслӑлӑх ӗҫченӗ), А.А. Сосаева (ӑслӑлӑх ӗҫченӗ), А.В. Кузнецов (филологи ӑслӑлӑхӗсен кандилачӗ) килнӗ. Пухнӑ материала пуҫтарса вӗсем ушкӑнпа монографи кӑларма шутлаҫҫӗ.
Ӑслӑлӑх ҫулҫӳревне килнисем Етӗрне районӗн пуҫлӑхӗсене, Пушкӑрт ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне, шкул тата вулавӑш ӗҫченӗсене, ҫаван пекех ӑслӑхӑл ӗҫне тума пулӑшнӑшӑн пысӑк тав сӑмахӗ калаҫҫӗ.
Акан 21-мӗшӗнче Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче черетлӗ «Ҫӗнӗ ятсем уҫатпӑр» литература конкурсӑн ҫӗнтерӳҫисене чысларӗҫ, ӑна ятарласа регионсен хушшинчи VII «Кӗнеке халахсене килӳшӳ тупма пулӑшать» фестивале уҫнӑ кун ирттерчӗҫ.
Ку литература конкурса 2002 ҫулта йӗркеленӗ. 2004 ҫултанпа ӑна кашни икӗ ҫул хушшинче ирттерме килӗшсе таталнӑ. Ӑмартӑвӑн тӗп спонсорӗ — «Чӑваш Ен» ятлӑ социаллӑ тата культура программисене пулӑшакан фонд. Конкурса пуҫарса янӑранпа хаклавҫӑсем патне пурӗ 474 ӗҫ ҫитнӗ.
Хальхи ӑмӑрту пӗлтӗрхи пушӑн пӗрремешӗнчен пуҫласа кӑҫалхи пушӑн 31-мӗшӗччен пычӗ. Ӑна И.Я. Яковлевӑн юбилейне халалласа ирттерчӗҫ.
Пурӗ литература конкурсне 74-ӑн хутшӑнчӗҫ. Вӗсенчен 89% — хӗрачасемпе хӗрсем. Чӑваш Енри хастарсемсӗр пуҫне Санкт-Петербургпа Калуга хуинсенчен те хутшӑннине пӗлтерсе хӑвармалла. Пурӗ 86 хайлав ярса панӑ. 45 чӑвашла, 41 — вырӑсла. Ҫамрӑк ҫыравҫӑсем ытларах хӑйсене поэзинче тупасшӑн пулчӗ (пур ӗҫсен 63%), сахалтарах — драматургире (3 ӗҫ кӑна). 5 хутшӑнакана ҫӗнтерӳҫӗ кубокне пачӗҫ, тата тепӗр 20 ӗҫе лайӑх хаклав пачӗҫ.
Ҫӗнтерӳҫем ҫаксем пулӗҫ:
1.
Етӗрне районӗнчи Кӑкшӑм шкулӗнче унта вӗреннӗ, Чечня Республикинче пуҫне хунӑ Анатолий Иванова асӑнса йӗлтӗр ӑмӑртӑвӗ иртрӗ.
Анатолий Иванов Пӑчанарта ҫуралнӑ. Тӑхӑр ҫул хушши Кӑкшӑм шкулӗнче вӗреннӗ, 11-мӗш класа Палтай шкулӗнче пӗтернӗ. 1996 ҫулхи нарӑсӑн 6-мӗшӗнче Чечня Республикинче сарӑмсӑр пуҫне хунӑ.
Ӑмартӑва Анатолий амӑшӗпе пиччӗшӗ, Афганистан вӑрҫинчен инвалид пулса таврӑннӑ Раҫҫей шайӗнчи обществӑн Етӗрне уйрӑмӗн обществеллӑ организацийӗ, Кӑкшӑм ял тӑрӑхӗ.
Ӑмӑртӑва Етӗрне район пуҫлӑхӗн ҫумӗ В.А. Чернов, РОО тӗп специалисчӗ А.М. Александров, шкул директорӗ Кркалевский Н.А. килчӗҫ. Ҫавӑн пекех Афганистанпа Чечня вӑрҫинче ҫапӑҫнӑ салтаксем те пулчӗҫ.
Малти вырӑнсене Кураков Александр (Палтай шкулӗ), Карпова А., Иванова Д. (Кӑкшӑм шкулӗ), Петров Николай (Палтай шкулӗ), Васильев Валерий, Белова Люда (Палтай шкулӗ), Михайлов Лев (РШӖП), Александров А.М. (вӗренӳпе ҫамрӑксен политикин пайӗ), Судаков Н. (Кӑкшӑм шкулӗнче физкультура вӗрентекенӗ), Кольцов В.П. (соцхӳтелӳ пайӗ) тухрӗҫ.
Ушкӑнсем хушшинче малти вырӑна Палтай шкулӗ йышӑнчӗ — вӗсене Ататолий Иванов амӑшӗ Смирнова Калиса Михайловна куҫакан кубок пачӗ.
Раштавӑн 13-мӗшӗнче Чулхулара И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 160 ҫул ҫитнине халалласа меропряти иртрӗ. Халӑх пухӑвне Чулхула облаҫӗн чӑваш культура тӗплӗхӗн ертӳҫи Анатолий Петрович Ефимов уҫрӗ — пӗрлӗх ҫинчен кӗскен пӗлтерчӗ, паян пухӑннӑ кун сӑлтавӗ пирки каласа пачӗ. Малалла Линда Лашневская сӑмах илчӗ — вӑл Иван Яковлевич Яковлев кун-ҫулӗ пирки тӗплӗн доклад турӗ. Ҫавӑн пекех чӑваш халӑх историйӗпе те паллаштарчӗҫ — А.П. Ефимов, Сӑкӑт Ванькки сӑвӑҫ чӑвашсем ӑҫтан тухнӑ, мӑн асаттесемпе асаттесем ҫинчен каласа пачӗҫ.
Мероприятине Чӑваш Ен ҫӗрӗнчен ятарласа икӗ ушкӑн килчӗ — Етӗрне районӗнчи Пӗрҫырлан Культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Сӑр Ен» халӑх пултарулӑхӗн ушкӑнӗ тата «Мерчен» ятлӑ юрӑпа ташӑ ушкӑнӗ. Икӗ ушкӑн пухӑннӑ ҫынсене халӑх юррисемпе паллаштарчӗҫ.
Пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Шупашкарти Я. Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче «Чӑваш пики» конкурс 3-мӗш хут иртрӗ.
Конкурса пурӗ 16-22 ҫулхи 14 хӗрупраҫ хутшӑнчӗҫ. Конкурсра хӗрсен малтан хӑйсем пирки каласа памалла пулчӗ, кайран историпе йӑла-йӗркесене епле пӗлнине кӑтартрӗҫ. Хӗрсем ҫавӑн пекех хӑйсен юрри-ташшисемпе жюрире ларакансемпе курма килнӗ хӑнасене савӑнтарчӗҫ. Жюри ҫыннисем конкурса хутшӑнакансем хатӗрленӗ апат-ҫимӗҫе те тутанса пӑхрӗҫ.
Конкурса курма килнӗ хӑнасене хӑйсен юррисемпе «Хусан чӑвашӗсемпе» «Янташ» ушкӑнсем, Алевтина Соколова, Михаил Федоров, Вячеслав Христофоров юрӑҫсем савӑнтарчӗҫ.
Пӗрремӗш вырӑна Шупашкар районӗнчен килнӗ Оксана Воробьева йышӑнчӗ. Вӑл Мускава кайӗ, «Раҫҫей чӑваш пики» конкурса хутшӑнӗ.
Иккӗмӗш вырӑн Етӗрне районӗн хӗрне, Анастасия Ивановӑна лекрӗ, виҫҫӗмӗшӗ — Куславкка районӗнчи Галина Строгинӑна.
| НАР | 06 |
Нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Тури Ачак ялӗнче «Аннене анне тееҫҫӗ» илемлӗ фильм куравӗ пулать. Кино кӑларма Анат тата Тури Ачаксем хастар хутшӑннӑ, артистсене кӗпе тумтирсем тупса панӑ, хӑйсем те эпизодла рольсенче вылянӑ. Халӗ кино ӳкерекенсем ял ҫыннисен шухӑш-кӑмӑлне пӗлесшӗн. Фильма пӑхнӑ хыҫҫӑн ӑна сӳтсе явма палӑртнӑ. Ҫакӑ куракансен сӗнӗвӗсене тата вӗсен асӑрхаттарӑвӗсене шута илме, малашне халӑх кӑмӑлне тивӗҫтерекен киносем кӑларма пулӑшӗ.
Палтай шкулӗнче «Музей тата ачасем» уйӑхлӑхне кӗрекен Тани Юн ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитне ятпа ятарлӑ каҫ иртрӗ. Чи малтан шкулти таврапӗлӗвӗн кружокӗнче тӑрӑшакан ачасем пӗрремеш чӑваш актрисин кун-ҫулӗпе пултарулӑхӗ пирки каласа пачӗҫ. Ун хыҫҫӑн ятарласа чӗнсе илнӗ Халӑх Академикӗ, вырӑнти таврапӗлӳҫӗ Валерий Венедиктович Муравьев Тани Юнпа унӑн мӑшӑрӗ ҫинчен каласа пачӗ — вӑл вӗсене пӗлнӗ, вӗсемпе хутшӑннӑ. Валерий Венедиктович ҫакна та каласа хӑварчӗ — халӑх ӑсӗнче Тани Юн пӗрремӗш актриса пек юлнӑ. Шел те, ун шайне ҫитекен Чӑваш Енре урӑх пулман. Юлашкинчен вара Тани Юнпа лайӑхрах паллашмашкӑн Валерий Муравьев шкул вулавӑшне хӑйӗн кӗнекисене парнелерӗ.
Хӑнасене ҫавӑн пекех Серебрякова Н.В. ертсе пыракан фольклор кружокӗнчи ачасем юрӑ-ташӑпа савӑнтарчӗҫ. Ачасем ҫавӑн пекех Тани Юн пултарулӑхӗнчи пӗр сценӑна та выляса пачӗҫ.
+7.3 °C